ZAFER ERCAN

Oyun bağımlılığı, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından 2019'da resmi olarak bir hastalık olarak tanımlanmıştır ve "oyun bozukluğu" (gaming disorder) olarak adlandırılmaktadır.

Bir bağımlılık danışmanı olarak benim bağımlılık tanımım: “Aklın kiraya verilmesi” halidir. Bireyin, bu kiracı hangi bağımlılık olursa olsun, aklından, beyninden tahliye etmesi gerekir. Bundan daha etkili durum ise önlemektir. Yani hiç başlamamak, yaklaşmamak daha kalıcı bir mücadeledir. Olgusal bağımlılıklar arasında yer alan oyun bağımlılığı için de etkili mücadele önlemektir. Ebeveynlerin bu konuda öncelikle bilgilerini artırmalarıyla birlikte doğru rol model olmaları gerekir. Evin içerisindeki yaşamda aile üyelerinin her birinin elinde internete bağlı bir alet olması, çocukların bu durumu suistimal etmesini sağlar. Bu ortam da oyun bağımlılığının bir çocuğun yaşamında yer etmesinin en büyük sebebidir.

Şu an gördüğüm vakalarda oyun bağımlılığı, kumar bağımlılığı ile birleştirilmektedir. Maddelerde gördüğümüz çoklu madde kullanım sorununun bir benzeri olgusal bağımlılıklarda karşımıza çıkmaktadır. Böylece “çoklu olgusal bağımlılık” kavramını kabullenmek durumundayız! Bu nasıl oluyor? Elbette oyunların içerisine konulan kumar oynama fırsatları ile bilhassa çocuklar bu tuzağa çekiliyor. Yetişkinlerin o herkesin bildiği şeker oyunları ile kaybettikleri paralar herkesin malumu, şimdilerde de çocukların oyun karakterleri oyun içerisinde bulunan sanal kumarhanelerde gerçek paralar kaybediyorlar...

Aileler ne yapmalı? Madde bağımlılığında nasıl detoks için maddeye el sürülmemesi gerekiyorsa burada da oyun tamamen durdurulmalıdır. Bu işin az, kısıtlı saatlerde oyun oynanarak sürdürülmesi, önleme safhasında bir yöntemdir, ancak bağımlılık söz konusu olunca az kullanmak, süre kısıtlaması ile bağımlılığa karşı mücadele etmek pek mümkün değildir. Tedavi sürecinde oyun tamamen durdurulmalı ve gerçek aktiviteler ile çocuk ve gencin, oyun detoksu ile arınması tam manasıyla gerçekleştirmelidir.

Oyun bağımlılığı, bir kişinin video oyunları oynama davranışını kontrol edemediği ve bu davranışın günlük yaşamını, ilişkilerini, iş veya okul performansını olumsuz etkilediği bir durumdur. Oyun bağımlılığın bazı belirtileri şunlardır: “Oyun oynama üzerinde kontrol kaybı, oyunun her mesele karşısında öncelik kazanması, olumsuz-negatif sonuçlara rağmen oyuna devam edilmesi olarak sıralanabilir. Oyun bağımlılığı aynı zamanda, uyku bozuklukları, sosyal izolasyon, akademik veya iş performansında düşüş meydana getirir.

Tedavi genellikle davranışsal terapiler, bilişsel-davranışçı terapi (CBT), aile terapisi ve bazen vakanın özelliklerine göre ilaç tedavisini içerir. Ayrıca, oyun zamanını sınırlama, alternatif hobiler bulma ve sosyal aktivitelere katılma gibi yaşam tarzı değişikliklerin yapılması gerekir. Meşguliyet hayati önemlidir.

Çocuklar için oyun bağımlılığı ciddi bir sorundur, ebeveynler bu durumu yönetmek için stratejiler geliştirmelidir. Çocukları bu sorun karşısında kendi hallerine bırakmak, sorunun daha çetrefilli bir hale dönüşmesine sebep olur. Ebeveynlerin oyun bağımlılığı karşısında dikkat etmesi gereken hususları şöyle sıralayabiliriz:

Oyun zamanını sınırlayın, bir süre hiç oynamaması önemli bir seçenek olmalıdır.

Oyun dışı aktiviteler ailece yapılmalıdır, meşguliyet ve disiplin yaşamı korur.

Ailenin tüm üyeleri ile vakit geçirmesi, oyuna yer bırakmamak için önemlidir. Dış mekân aktiviteleri, doğa yürüyüşleri, bisiklet turları yapılabilir.

Oyunların içeriğinden emin olun, kamuoyunda ünlenen oyunlara muhakkak dikkat edin.

Eğitim içerikli oyunlar hem zararsız hem de oyun oynama isteğini tatmin edebilir, seçici olmak önemlidir.
Oyun oynanan aletleri, konsol, PC’yi ortak alanlarda bulundurun, odalarında olmaması sizin erken fark etmenizi sağlar.

Dijital detoks ailece yapılmalıdır, gün içerisinde bazı saatler ve bazı günler dijital aletlere hiç dokunmadan vakit geçirilmelidir.
Ödül ve ceza sistemleri, çocuk yetiştirmenin genel kuralıdır, oyun bağımlılığının oluşmaması, bağımlılık söz konusu ise durdurulması için de gereklidir.

İletişimde kalarak iyi bir gözlemci olmak gerekir.
Rol model olun, kendi dijital ekran kullanımınızı da kontrol altında tutun. Çocuklar ebeveynlerini taklit ederler.
Doğru, zararsız, sosyal ilişkiler önemlidir. Ortak oynanan oyunlarda bir takım zararlı arkadaşlık bağları da kurulabilmektedir.

Sağlıklı düzenli bir uyku düzenini teşvik edin. Oyun oynama saatlerini uyku zamanından önce sonlandırın. En geç saat 23 olmadan uyumak sağlıklı ve önleyici bir alışkanlıktır.
Çocuğunuza bağımlılığın ne olduğunu ve ne gibi zararlar verebileceğini anlatın. Bunun için de bilginizi her fırsatta artırın.

Alternatif eğlencelere yönlendirin, kitaplar, bulmacalar, strateji oyunları gibi oyun dışı eğlence yollarını birlikte keşfedin.
Çocuğunuza problem çözme ve duyguları ifade etme yollarını öğretin, böylece oyunu bir kaçış olarak görmesinler.
Oyun bağımlılığı söz konusu ise bir danışmandan yardım alın.
Oyun içi satın alımları kontrol altında tutun ve bunun için limitler koyun. Oyun içerisinde kumarı böylece önleyebilirsiniz.

Bağımlılık belirtilerine, erken uyarılara dikkat edin, öfke patlamaları veya sosyal izolasyon en önemli ip uçlarıdır.
Sabırlı olun ve çocuklarınıza da sabırlı olmayı öğretin.

Oyun bağımlılığı, bir hastalıktır. Çocuklarınızın masum oyunlarının, onları hasta edip, elinizden almaması için bu meseleyi lütfen ciddiye alın…