DR. HÜLYA YELTEPE ERCAN

Spor ve egzersiz kelimeleri sıklıkla aynı aktiviteyi anlatmak için kullanılan iki farklı kelimedir. Bu ifadeden sonra sorulan soru; aynı aktiviteyi anlatmak için neden iki farklı kelime kullanıldığıdır. Bunun sebebini açıklamaya konuya bir kavram daha ekleyerek başlayalım: Fiziksel aktivite.

Fiziksel aktivite aslında şemsiye bir kavramdır ve spor–egzersiz kavramlarını ve daha fazlasını kapsar. Fiziksel aktivite, en basit ifadeyle hareket etmek, demektir. Otobüse yetişmek için koşmak, bir yarışı kazanmak ya da sağlıklı olmak için koşmak: bunların hepsi fiziksel aktivitedir. Hatta evde yapılan ev işleri ve bahçe işleri de hareket etmeyi ve dolayısıyla fiziksel olarak aktif olmayı sağladığı için birer fiziksel aktivitedir. Spor ve egzersiz arasındaki ayrım fiziksel aktiviteyi ne için yapıyor olduğunuza bağlı olarak değişmektedir. Bir yarışı kazanmak için koşuyorsanız eğer spor, sağlıklı olmak için koşuyorsanız egzersiz yapıyorsunuz demektir.

Sporcuların, yapılan araştırmalar sonrasında ortaya konan belirli prensiplere bağlı antrenman programlarını takip ederek, büyük bir organizasyonun parçası olan bir yarışı ya da karşılamayı kazanmak, bir rakibi yenmek ya da rekor kırmak için yaptıkları fiziksel aktiviteler spor olarak adlandırılır. Egzersiz ise zihinsel ve fiziksel olarak sağlıklı olmak, kilo almak ya da vermek ve benzeri amaçlarla düzenli olarak yapılan fiziksel aktivitelerdir.

Yukarıda da bahsettiğimiz gibi spor, sporcuların yaptığı aktivitelerdir ve yapılış amacı sağlıklı olmaktan çok kazanmakla ilgilidir. Spor ve spor aktiviteleri günümüzde büyük bir endüstri haline geldiği için sporcular ve performansları, sakatlık ve spora geri dönüş süreçleri, zihinsel sağlıklarının sporcuların performanslarına etkisi gibi konularla ile ilgili çok sayıda bilimsel araştırma ve çalışmalar yapılmaktadır. Sporcular, her ne kadar spor yapma amaçları fiziksel ve zihinsel olarak sağlıklı olmasa da yaptıkları antrenmanlarla, sporun doğal olarak insanlara sunduğu bu faydalardan yararlanmaktadır.

Günümüzde sporun, sporculara sağladığı bu fiziksel ve zihinsel yararlardan sporcu olmayanların da faydalanması için düzenli egzersiz yapmanın bireyler üzerindeki olumlu faydaları hakkında yapılan bilimsel çalışmalar her geçen gün artmaktadır. Yapılan araştırmalar spor ya da egzersizin, zihinsel sağlığa olumlu etkisine ek olarak, öğrenmeyi ve hafızayı geliştirmek için kullanabilecek önemli araçlardan biri olduğunu ortaya koymaktadır.

Spor ve egzersiz yapmanın stres, depresyon ve kaygı gibi zihinsel sağlıkla ilgili rahatsızlıklarla başa çıkmaya yardım etmesinin yanında hafıza ve öğrenme üzerine olumlu etkileri hakkında yapılmış çok çeşitli çalışmalar bulunmaktadır. Örneğin, New York Üniversitesi’nde, Sinir Bilimi ve Psikoloji profesörü olan Dr. Wendy Suzuki, tüm nöro-bilimsel verilerin egzersiz yapmak için en iyi zamanın beyninizi kullanmadan hemen önce olduğunu gösterdiğini ve kardiyo egzersizlerin daha iyi hipokampal fonksiyon, hafıza ve iyi bir genel ruh hali için çok faydalı olduğunu belirtmektedir. Dr. Suzuki, vücudumuzu her hareket ettirdiğimizde dopamin, seratonin, noradrenalin gibi nörokimyasalların salgılanmasını sağladığımızı ve özellikle, yürüyüş, koşu, bisiklete binme gibi aerobik egzersizlerin, BDNF (Beyin Kökenli Nörotrofik Faktör) adlı öğrenme ve hafıza ile ilgili değişiklilerde rol oynayan faktörünün salgılanmasına sebep olduğunu ifade etmektedir. BDNF, hipokampüste öğrenme ve hafıza ile ilişkilendirilen bölgede, sinir hücrelerinin bağlantılarını güçlendiren ve yeni beyin hücrelerinin oluşmasına yardım eden faktördür.

Çocuklarımızın ve gençlerimizin sağlıklı birer yetişkin olması için, onların eğitimleriyle beraber bir spor ve sanat aktivitesine katılımlarını da sağlayarak, hayatlarını sadece ders çalışmak ve sınav kazanmak üzerine kurmalarına izin vermemeliyiz. Katıldıkları bu aktiviteler, kişilik gelişimlerine, eğitim hayatlarına ve akademik başarılarına pozitif katkı sunacaktır.

Ulu önder, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün yıllar önce, spor yapan kişilerin zihinsel olarak da sağlıklı olacağını “Sağlam kafa, sağlam vücutta bulunur” sözüyle ifade ettiğini unutmayalım.